Le Barra + Donnabh_in
Tamall = shoin bhf cur sfos agam ar an seanchaf c_ili_il Se_n Ua Conaill agus an chaoi ‘nar casadh STamas Duilearga air don chTad uair. Ni raibh meas madra ag a chomharsain ar She_n n_ ar a chuid scTalafochta go dtf gur th_inig STamas go hUfbh R_thach d_ lorg. Ar nd=igh bhfodh Se_n ag gabh_il timpeall ag r_ na scTalta =s ard agus cheap go leor sa cheantar go raibh sT ina shaghas duine le Dia. In alt a scrfobh Nuala Nf Dhomhnaill, faoi obair Jeremiah Curtain, do Iris na hOidhreachta, tagrafonn sf don scTal so agus cuireann sf Ufbh R_thach i gcompr_id le Corca Dhuibhne. “Nf raibh seanchaithe Chorca Dhuibhne riamh ar a chomhfsle brf agus ana-sheans gurb T an f_th a bhf le seo n_ gur th_inig Jeremiah Curtain timpeall na d_thaf agus rTal an ofche _ dhfol aige le haon duine a thabharfadh seanscTal le haon dealramh d=.” De bharr na suime a chuir sT sna seanscTalta spreag sT misneach agus fTinmheas sna seanchaithe. Agus cTrbh T an fear t_bhachtach seo agus c_rbh as d=?
Ar thaobh cnoic, i measc na SlTibhte Glasa, i mBristol, Vermont, t_ m_sailTam maorga de chloch eibhir Vermont. T_ an ainm Curtain inscrfofa air. Ar an gc_l-fhalla t_ fuinneog _luinn de chuid Tiffany – aingeal ag scaoileadh coilm d_ bhais. Ar an leac t_ an pfosa seo le Theodore Roosevelt: “Staraf, eitneolaf, teangeolaf, scol_ire tromlTinn, fear daonch_irdi_il, Jeremiah Curtin, thaistil sT an domhan m=r agus thug sT br_thair ar chuile dhuine agus labhair sT leo i 70 teanga.” Gabhann sT eisint an fhir leis na focail sin.
Rugadh Jeremiah i mboth_n gi_ise, i nGreenfield, Wisconsin, 6 Me_n Fomhair, 1838. As Luimneach d_ athair-David, agus as Corcaigh d_ mh_thair Ellen Furlong. Filf ba ea na Mic Churt_in sa tsean aimsir i gCo an Chl_ir agus bhf David ana mh=r_lach astu. Thug sT leis = +irinn focl=ir G’ilge a chuir duine acu, Aodh Mac Curt_in amach sa bhliain 1732. Duine oilte ab ea David agus chaith sT tamall ina mh_inteoir i dTfr Chonaill sul ar fh_g sT +ire. Thuig sT t_bhacht an oideachais – rud a chuir sT ina luf go luath ar Jeremiah.
Agus Jeremiah =g bhf dh_ threibh Indiacha f=s sna coillte m_guaird – na Winnebago agus na Pottawottamie. Thosaigh sT ag foghlaim a dteanga uathu agus faoin am a bhf sT deich bhf sT lfofa. Bhf sT faoi dhrafocht ag teangacha as sin amach. I Milwaukee, an baile m=r ba ghaire dh=, chuala sT, Gearm_inis, Iod_ilis, Polainnis agus Seirbis ar an tsr_id. Chaith sT 1854 agus 1855 ar Ollscoil Milwaukee agus Germ_inis, Uimhrfocht agus AilgTabar mar _bhair aige. In 1859 thug sT a aghaidh ar Harvard. D’fhoghlaim sT Laidin agus GrTigis as maol a chonl_in fTin agus d’Tirigh leis sa scrud_ ionadachta. Bhf an tionchar ag Francis James Child ar Jeremiah – eisean a chuir t_s leis an mbaili_ch_n m=r bTaloideasa at_ ag Harvard. Thug sT turas l_ ar Ralph Waldo Emerson agus nuair a luaigh sT bTaloideas le Ralph sTard a d_irt sT n_: “nfl suim d_ laghad agam i stair daoine fi_nta, is ionann iad agus ainmhithe allta.” Nf raibh aon mheas ag Jeremiah ar Ralph as sin amach.
D’fh_g sT sl_n ag Cambridge i 1863 agus chuaigh go Nua Eabhrac. Th_rla go raibh cabhlach na R_ise ar cuairt ag an am agus = bhf R_isis ag an gCurt_nach ba ghearr go raibh sT an mh=r leis na hoifigigh. De bh_rr na heachtra seo fuair sT post mar r_naf san ambas_id sa R_is. Chaith sT a shaol ag taisteal agus ag foghlaim, ag scrfobh agus ag aistri_. B’T an Curt_nach a d’aistrigh Quo Vadis le Sienkiewicz go BTarla, rud a d’fh_g saibhir T.
Sign up to The Irish Echo Newsletter
Thug sT trf thuras ar +irinn i rith a shaoil – i 1887, 1892, agus 1899. Foilsfodh cuid des na scTalta, a bhailigh sT in +irinn, in eagr_in an Domhnaigh den Sun i Nua Eabhrac. Foilsfodh Myths and Folklore of Ireland i 1890, Hero Tales of Ireland i 1894 agus Tales of the Fairies and Ghost World i 1895.
Rud nua ar fad a rinne an Curt_nach. Bhailigh sT na scTalta go dfreach = bhTal na seanchaithe agus d’aistrigh go BTarla iad go cruinn dflis ar chuma a thug lTargas maith ar mheanma an tseanchaf. Nuair n_ch dtuigeadh sT pointe gramadaf n= eile – agus bhf sT s_ch lfofa – nfor leasc leis ceist a chur ar scol_ire Tigin G’ilge – P_draig FeiritTir, mar shampla. Thar aon rud eile bhf Jeremiah gairmi_il agus nf raibh aon bhailitheoir eile a th_inig roimis inchurtha leis gur th_inig Dubhghlas de hIde, William Larminie, STamas Duilearga agus Se_n + S_illeabh_in ar an bhf=d. FTach cad deir Bo Almquist faoi (Iris na hOidhreachta 1): “Dar liom gur rug sT an chraobh leis glan =nar th_inig roimis; agus nfor bheag an tionchar, a d’imir sT orthu si_d a lean T, agus nfor bheag an spreagadh d=ibh T. Ba th_sr=daf T, ba fh_idh ag labhairt roimh a am T.” T_ +ire agus _r gcult_r faoi chomaoin mh=r aige. Nfl Tinne a shTanfadh gur saibhre-de +ire a thurais. Go mTadaf Dia sibh!