MacallaiM_ire Thfof=ideach

Le Barra + Donnabh_in

Rugadh M_ire Nf Mheall_in i gCo. Tfr Eoghain i 1869. Sa bhliain 1883 th_inig sf go Meiricea. D_ mbeadh fhios aici na hasach_in a chasfaf lTi n= an drochfde a thabharfaf uirthi, nf chorr=chadh sf a cos riamh as a baile d_chais fTin. Ach is ag Dia amh_in at_ fhios cad t_ romhainn sa tsaol.

Foilsfodh leabhar i 1996, Typhoid Mary: Captive to the Public’s Health. Is le staireolaf leighis, Judith Walzer Leavitt, T, agus dob fhi_ dhaoibh T lTamh. T_ beathaisnTis Mhaire ann mar aon le cur sfos cumasach ar shaol soisialta na haimsire. Athchruthafonn Judith cathair Nua Eabhrac i dtosach na haoise seo – domhan a raibh an aicmfocht agus an chlaontacht go l_idir ann. LTirfonn sf an fuath a bhf ag an uasal aicme dona hinimircigh agus st_id na mban sa chathair. Nochtann sf dearcadh na n-iriseoirf, lucht na sl_inte poiblf, an dlf agus Mh_ire fTin. T_ ceachtanna don l_ at_ inni_ ann le foghlaim =n leabhar t_bhtach seo.

Is infhabht_ baictTarach T an tfof=ideach, n= an galar dubh mar a thug na G’il air. An baictTar Salmonella Typhi is c_is leis. Ba fhadhb uaf_sach T sna caithreacha go dtf gur aonrafodh an baictTar ag deireadh na haoise seo caite. Faigheann t_ an galar nuair a =lann t_ uisce n= nuair a itheann t_ bia a d’ullmhaigh duine a bhfuil an galar air, n= nuair a mheascann camras truaillithe leis an uisce a =lann t_. Anois is arfs t_rlafonn sT go mbfonn daoine airithe imdhfonach agus cT go mbfonn an galar orthu nf bhfonn siad tinn n_ breoite.

Iompr=irf a thugtar ortu si_d agus ba dhuine den ts=rt san M_ire Nf Mheall_in.

Samhradh na bliana 1906, bhf M_ire Nf Mheall_in ina c=caire ag Charles Henry Warren, fear m=r bainc. Bhf tig ar cfos aige in Oyster Bay. Bhf aon duine dTag sa tigh agus d’Tirigh seisear acu tinn i Mf L_nasa le tfof=ideach. CT go raibh an galar coitianta go maith sa chathair nf raibh in Oyster Bay agus nf raibh na doct_irf _iti_la in ann teacht ar fhoinse an ghalair. Bhf eagla ar na daoine gur leo an tigh n_ch bhfTadfaidfs an tigh a fh_gaint ar cfos arfs muna dtiocfaidfs ar fhoinse na haicfde. D’fhostafodar sl_intf chun an fhadhb a rTiteach. George Soper ab ainm d=.

Cheap sT ar dt_s gur bhreallaigh bhoga ba bhun leis an r_ig thfof=idigh ach d’ith neart daoine =n mbaile beag na breallaigh freisin agus nfor imigh faic orthu. Dhfrigh sT ar an lfon tf fTin. Agus dhfrigh sT ar Mh_ire nuair a chuala sT n_ch raibh sf sa tigh ach ar fead tamaillfn. C_pla seachtain sul ar buaileadh an chTad duine breoite sea th_inig sf chucu mar chocaire. Nfor fhan sf ach mf. Bhf sf i dtogha na sl_inte d_irt siad. Bhf Soper cinnte gurbh iompr=ir f. B’T Soper an chTad duine a aithin iompr=ir sna St_it Aontaithe.

Chfor sT Nua Eabhrac ag lorg Mh_ire agus i M_rta 1907 fuair sT ag obair f, i dtigh ar Park Avenue. Gan dabt ba dhuine cliste Tirimi_il T Soper ach nf raibh eolas d_ laghad aige ar conus duine mar Mh_ire a l_imhse_il. Dob amhlaidh a chuaigh sT isteach sa chistin chuici agus d_irt: “T_ t_ a’ scaipeadh galair, ag mar_ daoine, agus nf m=r duit samplaf ded’ fhual, ded’ fhuil 7rl, a thabhairt dom. A leithTid de dh_nacht. Nf dhearna M_ire bhocht ach breith ar scian agus ruaig sf amach as an dtigh T.

Chuaigh Soper siar deich mbliana agus d’athchruthaigh sT stair Mh_ire. Sa trTimhse sin thug sf tamall in ocht dtigh agus bhf r_ig thfof=idigh i seacht gcinn acu. D’Tirigh beirt agus fiche duine tinn agus fuair duine amh_in acu si_d b_s =n ngalar. Ba leor an fhianaise seo dona h_dar_is. Chuaigh Cigire Sl_inte na cathrach fara scata p=ilfnf agus rugadar leo M_ire bhocht go dtf an t-ospidTal. ScrTach sf is bhTic sf is gh_ir sf ach nforbh aon tairbhe di T. I gcoinnibh a tola rinneadh chuile sh=rt scrud_ uirthi agus deimhnfodh gurbh iompr=ir f. D’aistrfodh go both_n iarg_lta f ar North Brother Island idir an Bronx agus Rickers Island. Chaith sf trf bliana ann agus ba sa trTimhse seo a fuair sf an leas ainm M_ire Thfof=ideach.

Scaoileadh amach f ansan ar an gcoinnfol go bhfanfadh sf i dteagmh_il leis an mBord Sl_inte agus n_ch bhfillfeadh sf ar an gc=caireacht mar shlf bheatha. Chaith sf tamall ag nf Tadaf ach nf raibh sf in ann marachtain ar an airgead. L_ amh_in ghlan sf lTi agus nf raibh t_sc n_ tuairisc uirthi go dtf 1915, nuair a th_ngthas uirthi arfs ag obair mar ch=caire i Sloane Maternity Hospital i Manhattan. Bhf sf tarTis trf mhf a chaitheamh ann agus i gcaitheamh na haimsire sin, buaileadh c_ig dhuine is fiche breoite san _it. Fuair beirt acu b_s.

Tugadh M_ire ar ais go dtf an t-oile_n, agus is ann a chaith sf trf bliana feichead go bhfuair sf b_s i 1938. Nuair a fuair sf b_s bhf 237 iompr=ir eile sa chathair ach nf rabhdar si_d faoi ghlas. Ach b’all_rach agus ba bhean l_idir cheannd_na f M_ire. Ba bheag ar na h_dar_is a leithTid.

Gluais: Galar dubh = typhoid. R_ig = outbreak. Infhabht_ = infection. Truaillithe = contaminated. Breallach = clam. Camras = sewage. Aicmfocht = class distinction. Imdhfonach = immune.